Η τελευταία αισθητική κίνηση που εμφανίστηκε στον ευρωπαικό κινηματογράφο, ήρθε στα μέσα της δεκαετίας του '90, από μια ομάδα δανών σκηνοθετών και ονομάστηκε "δόγμα '95".
Η διακήρυξη έγινε το 1995, με αφορμή τα 100 χρόνια του κινηματογράφου και ξεκίνησε όταν δύο δανοί σκηνοθέτες, ο Λάρς Φόν Τρίερ και ο Τόμας Βίντερμπεργκ έγραψαν στα πεταχτά, μεταξύ σοβαρού και αστείου, μερικούς κανόνες κινηματογράφησης, τους οποίους κάπως μεγαλόσχημα ονόμασαν "δόγμα" και άλλοι δέκα σκηνοθέτες δέχτηκαν να τους προσυπογράψουν.
Ας δούμε τι ακριβώς λέει η διακήρυξη:
"Οι κινηματογραφιστές πρέπει να βάλουν την υπογραφή τους στα παρακάτω:
Ορκίζομαι στους ακόλουθους κανόνες που συντάχθηκαν και επικυρώθηκαν από το Δόγμα '95:
1) To γύρισμα πρέπει να γίνεται σε φυσικούς χώρους. Σκηνικά και είδη φροντιστηρίου δεν επιτρέπονται. (Αν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο είναι απαραίτητο για την ιστορία, πρέπει να χρησιμοποιηθεί και η τοποθεσία, όπου αυτό θα βρεθεί).
2) Ο ήχος δεν πρέπει ποτέ να παράγεται ξεχωριστά από τις εικόνες, ή αντίστροφα. (Μουσική δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί, εκτός αν παίζεται εκεί που γυρίζεται η ταινία).
3) Η κάμερα πρέπει να κρατιέται στο χέρι. Οποιαδήποτε κίνηση ή ακινησία που μπορεί να επιτευχθεί με το χέρι επιτρέπεται. (Η ταινία δεν πρέπει να λαμβάνει χώρα εκεί που στέκεται η κάμερα, το γύρισμα πρέπι να λαμβάνει χώρα εκεί που η ταινία λαμβάνει χώρα).
4) Η ταινία πρέπει να είναι έγχρωμη. Ειδικός φωτισμός δεν είναι αποδεκτός. (Αν υπάρχει πολύ λίγο φώς για έκθεση του φίλμ, η σκηνή πρέπει να κοπεί, ή μία απλή λάμπα μπορεί να προσαρτηθεί στην κάμερα).
5) Οπτική εργασία και φίλτρα απαγορεύονται.
6) Η ταινία δεν πρέπει να περιέχει επιπόλαιη δράση. (Φόνοι, όπλα κλπ, δεν πρέπει να υπάρχουν).
7) Χρονικές και γεωγραφικές αποστασιοποιήσεις απαγορεύονται. (Αυτό σημαίνει ότι η ταινία λαμβάνει χώρα εδώ και τώρα).
8) Ταινίες συγκεκριμένων ειδών δεν είναι αποδεκτές.
9) Το φορμά του φίλμ πρέπει να είναι το ακαδημαικό 35mm.
10) Ο σκηνοθέτης δεν πρέπει να αναγράφεται στους τίτλους.
Επιλέον ορκίζομαι ως σκηνοθέτης να απέχω από το προσωπικό γούστο! Δεν είμαι πια καλιτέχνης. Ορκίζομαι να απέχω από την δημιουργία ενός "έργου", καθώς θεωρώ το στιγμιαίο πιο σημαντικό από το συνολικό. Ο υπέρτατος σκοπός μου είναι να βγάλω την αλήθεια από τους χαρακτήρες και το σκηνικό χώρο μου. Ορκίζομαι να το κάνω αυτό με όλα τα μέσα που έχω στη διάθεσή μου και εις βάρος κάθε καλού γούστου και κάθε αισθητικής σύμβασης. Έτσι δίνω όρκο αγνότητας".
Στόχος όλων αυτών των αρχών είναι η δημιουργία μιας πιο "αγνής" κινηματογραφικής φόρμας, η επιστροφή σ' έναν "επαγγελματικό ερασιτεχνισμό" ως τρόπου αντίδρασης των σκηνοθετών στην απόλυτη κυριαρχία των παραγωγών και στις συμβάσεις του κυρίαρχου κινηματογράφου που δημιουργούν στους θεατές την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας. Ο κινηματογράφος δεν πρέπει να αναδεικνύει την δραματουργία και τη "λαμπερή κινηματογράφηση" σε βάρος των προσώπων, ούτε την ιστορία σε βάρος του χαρακτήρα.
Οι τρόποι που προτείνονται για την επίτευξη αυτών των στόχων συνίστανται στα εξής: κάμερα στο χέρι, κινηματογράφιση σε φυσικούς χώρους και αποφυγή των τεχνητών σκηνικών, φωτισμών, εφέ κλπ. Εκείνο που προέχει είναι η κάμερα και όσα διαδραματίζονται μπροστά της (το προ-φιλμικό γεγονός) και τίποτα άλλο. Ο επιπρόσθετος φωτισμός απαγορεύεται - εκτός από ένα μικρό φώς προσαρτημένο στην κάμερα - ακόμα και αν το αποτέλεσμα είναι "ατελές", όπως νυχτερινές σκηνές που μοιάζουν καστανόχρωμες και στερούνται καλής διαύγειας.
Τελικά το "Δόγμα '95" δεν δικαιώθηκε στην πράξη αφού μέχρι το τέλος του 2000 μονάχα τέσσερις ταινίες πληρούσαν όλες τις αρχές: Το "Οικογενειακή γιορτή" του Βίντεμπεργκ (η πιο αντιπροσωπευτική ταινία του δόγματος, που ακολουθεί πιστά όλους τους κανόνες του, γυρισμένη με ψηφιακή - οικιακή βιντεοκάμερα), "Οι ηλίθιοι" του Φόν Τρίερ, το "Μιφούνε" του Σόρεν Γιάκομπσεν και "Ο βασιλιάς παραμένει ζωντανός" του Κρίστιαν Λέβρινγκ.
Οι περισσότερες ακολουθούν επιλεκτικά του κανόνες του δόγματος, όπως ας πούμε το αριστουργηματικό "Δαμάζοντας τα κύματα" στην οποία τα μεγάλα πλάνα, η κάμερα στο χέρι που ακολουθεί από πολύ κοντά τους ήρωες, ο πρόχειρος φωτισμός και ο κόκκος της φωτογραφίας, αναδεικνύουν μ'έναν μοναδικό τρόπο την συναισθηματική ένταση των ηρώων, σε βάρος του αισθητικού αποτελέσματος.
